یاوری دادن؛ دیرینه ای برای شالی و رمضان گیلانیان

جشن نوروز و رمضان به هم رسیدند و گیلانیان کهن داشت‌های نوروز و ماه مبارک رمضان را بهم پیوند زدند؛ آئین های بومی به یادگار از اعتقاداتی ریشه دار که درون مایه‌اش مبتنی بر یاوری دادن و یاری رسانی در سرزمین شالی و باران است.            
به گزارش  هنر گیلان   نوروز با همه آئین هایش اعم از چهارشنبه سوری، نوروزخوانی چاوش خوانان بهارتا عیّار آتش باز، سبزه و سمنو و حول حالنا آغاز شد و گردشگران کوی و برزن استان را پر کردند اما از دوم فروردین ماه آئین ماه رمضان چهره استان را تغییر داد و گیلانیان رسوم پیشواز ماه مبارک رمضان را بجا آوردند که به آن "پیشاشو "می گویند و رشته خشکار شیرینی ویژه ماه رمضان به شیرینی های نوروزی افزوده شد.
   آئین ها نشان و نمادی از اعتقادات ریشه‌داری است که یادگار پیشینیان است و علاوه بر اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه‌مان است، گویای هویت فرهنگی ماست؛ آئین ها یکسان نیستند و همین تفاوت های فرهنگی است که هویت می سازند و " یاوردادن " که در واقع رسم زراعت در فصل شالی و شالیکاری است در واقع آئینی مشترک در همه مناسبات گیلانیان اعم از نوروز، رمضان و محرم است.
گیلانیان سوای از نوروز، پیش از آغاز ماه مبارک رمضان خانه تکانی می کردند و در روستاها دیوارها را با گل رنگی سفید و برنج خیس می کردند و در نمکیار (ظرف سفالی ویژه گیلان که برای ساییدن مورد استفاده قرار می گرفت.) آرد فرنی برمی آوردند و رشته برای خشکار می ریختند (رشته خشکار شیرینی خاص ماه های رمضان در گیلان است) و در زیر نور چراغ های فانوس حبوبات پاک می کردند و هر کس به فراخورش نذری آمده می کرد و همه به مسجد می رفتند.
 ریش سفیدان آئین یاری را مطرح و لیست افراد نیازمند محل را تهیه و از اهالی می خواستند هر کس به فراخور برای یاری، یاور برسانند.
      یاور رساندن وجه مشترک آئین های گیلان
   امروز اگرچه بسیاری از رسوم پیشین رنگ باخته اما یاور رساندن وجه مشترک آئین های گیلان است؛ محمدحسن زاده، معتمد محل است و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: شرایط اقتصادی بسیار سخت شده است و تعداد افراد آبرومندی که از توان مالی شان کاسته شده بسیارند و اگر همراهی نشوند روزگار بسیار برایشان سخت می شود.
   وی با لبخندی نرم خاطرات جوانی را یادآور می شود و می‌گوید: زندگی تغییر کرده اما آئین ها ما را بهم پیوند می دهند؛ شاید امروز برای پیدا کردن ساعت سحر درگیر بانگ خروس و نوای جارچیان نباشیم اما خوشحالیم که فرهنگ و آئین دستگیری و اتحاد در بین مان قوت یافته است.
      آئین ها هویت هستند
به گفته پژوهشگران فرهنگ مردم گیلان، تحقیقات میدانی و گفت و گو با سالخوردگان حکایت از آن دارد که مردم گیلان در قرنی که گذشت دست کم هشت آئین ویژه برای استقبال و گرامیداشت ماه مبارک رمضان داشته اند که امروزه به جز دو، سه رسم که در برخی مناطق گیلان برجای مانده بقیه به دست فراموشی سپرده شده اند.
نظافت و خانه تکانی، خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان، مراسم آشتی کنان، تشخیص و اعلام وقت سحر با بانگ خروس و ستارگان، افطاردهی و فرستادن سحری و افطاری، دوختن کیسه برکت، پیراهن سلامت و روسری بخت گشایی و مراسم ویژه عید فطر آئین هایی بودند که اجرای آنها در جای جای استان مرسوم بود.
 آئین ها تنها در فرهنگ خوراک خلاصه نمی شود؛ پاسداشت رسوم به نوعی باز تولید عناصر هویتی هستند و غذا بخشی از فرهنگ و آئین یک سرزمین را شکل می دهد و اطعام و افطاری رسمی نیک در ماه رمضان گیلانیان نیز هست؛ امروز جشنواره ها نیز به راهی برای پاسداشت و معرفی آئین ها به نسل نو به جاذبه ای فرهنگی تبدیل شده است و بر این اساس هشتمین جشنواره رشته و خشکار (شیرینی سنتی برآمده از آرد برنج، آب، شکر، مغز گردو و هل تهیه، و پس از سرخ کردن در روغن با شهد آب و شکر و گلاب) پیش از آغاز ماه مبارک رمضان با حضور اقشار مختلف مردم در طاهر گوراب صومعه سرا برگزار شد.
      رشته خشکار شیرنی ماه رمضان گیلانیان
   به گفته کارشناسان گردشگری، غذا در ارتباط مستقیم با اقلیم قرار دارد و هر ناحیه جغرافیایی به اقتضای طبیعت خود نوع متفاوتی از تغذیه را به همراه می آورد. گیلان نیز به واسطه طبیعت غنی و سبز در میان استان‌های کشور از بیشترین تنوع غذایی برخوردار است.
اهمیت این مساله تا بدانجاست که شبکه شهرهای خلاق یونسکو، خوراک شناسی را نیز در کنار ۶ حوزه خلاق دیگر از جمله صنایع دستی، هنرهای بومی و رسانه‌ای، فیلم، طراحی، ادبیات و موسیقی پوشش می‌دهد و رشت نیز از سال ۹۴ به عضویت این شبکه در حوزه خوراک پیوست.
  مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در این رابطه گفت: امروزه جغرافیای تغذیه در فضای جغرافیایی خاص خود و در ارتباط با سایر عناصر فضایی از اهداف پر طرفدار و پر درآمد در کشورهای پیشرو در امر توریسم محسوب می شود.
   ولی جهانی اظهار کرد: شیرینی رشته‌خشکار بخشی از فرهنگ غذایی ماه مبارک رمضان در گیلان و از شیرینی‌های سنتی این شهرستان است و طبخ آن در ایام ماه‌ مبارک رمضان به عنوان بخشی از فرهنگ مردم گیلان رواج دارد؛ بطوریکه مهارت سنتی تهیه این شیرینی در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
 وی گفت: گردشگری فرهنگی یکی از جاذبه های سفر به گیلان است و تلاش می شود جذابیت های آئینی گیلان در قالب جشنواره به گردشگران شناسانده شود.
   آئین ها و مراسمی که از زمان های گذشته به ما ارث رسیده علاوه بر اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه مان است، گویای هویت فرهنگی ما نیز هست و به سخن دیگر این آئین‌ها همانند شناسنامه ای هستند که مشخصات ایرانی بودن و اسلامی بودن بر صفحات آن حک شده است و نه تنها بهترینهایش می باید حفظ شود، بلکه باید نیک اندیشی دیگر از نسل نو بر آن پایدار باشد.